دنیای مجازی، ارتباطات ساده، آسان و کم هزینهای را فراهم آورده است که در پی آن روابط اجتماعی و هنجارهای جوامع را به شدت با امواج تأثیرات مثبت و منفی فراوانی مواجه کرده است.
تکنولوژی و تأثیرات آن بر زندگی بشر، تغییراتی عمیق در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و تحولاتی اساسی در پایه‌های فکری و نظری جوامع ایجاد کرده است. بی شک یکی از عوامل تغییر جوامع، تغییر ابزارهاست. هنگامی که ابزارها تغییر می‌کنند و یا ابزاری نو متولد می‌شود، به دلیل تغییر تعاملات انسان‌ها با یکدیگر و اطرافشان، جامعه نیز دچار تغییر می‌شود[i]. عمیق‌ترین اثر تغییر ابزارها بر جوامع، زمانی است که بر مفاهیم فرهنگی آن جامعه تأثیر گذاشته و به مرور زمان، با جابجایی بسیاری از مفاهیم، طرز فکرها و زاویه نگاه‌ها و ... را تغییر می‌دهد. بر همین اساس فناوری موجب تغییر در جوامع می‌شود و این تغییرات به نسبت ویژگی‌ها و مشخصه‌های فرهنگی یک جامعه، متفاوت بوده و در انتقال فن‌آوری از جامعه‌ای به جامعه دیگر، سبب ایجاد تعامل بین فرهنگ‌های دو جامعه می‌شود که خود سرآغاز تغییراتی در هر دو فرهنگ است.
مشخصه‌های رسانه‌های جدید
مهم‌ترین جنبه تحلیل رسانه‌های جدید، جنبه تحلیل فناوری از منظر اجتماعی - فرهنگی است که دارای چهار مشخصه مهم است:
یکم: همگراشدن رسانه‌ها
عصر جدید عصر ترکیب فناوری‌هاست که ویژگی مهم آن تهیه ابزارهایی است که حداکثر نیازها را برآورده نمایند؛ به گونه‌ای که هم اکنون امکان دریافت شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، امکان ترجمه، همزمانی صوتی، امکان دسترسی به اینترنت و... بر روی موبایل قابل دسترسی است. نام‌گذاری بسیاری از فضاهای رسانه‌ای به فضای چند رسانه‌ای (Multi Media) شاید بهترین نشانه این همگرایی‌هاست. این همگرایی در بیشتر موارد شامل ترکیب چندین رسانه است. در بسیاری از موارد نیز ترکیب رسانه‌ها نتیجه دیجیتالی شدن آن‌هاست. [ii]
دوم: موبایلیزه شدن
موبایلیزه شدن دو ویژگی دارد: کوچکی و تحرک. با تولید منابع تغذیه کوچک و پرتوان و نیز ظهور حافظه‌های مولکولی در سطح آزمایشگاهی و همچنین تولید تراشه‌های فشرده و چند لایه، روند سریع موبایلیزه شدن را نشان می‌دهد. کوچک و متحرک شدن یک وسیله راه را برای نفوذ و گسترش سریع‌تر آن در جهان بسیار هموار می‌کند. به این ترتیب مرزهای ابزارهای رسانه‌ای بیش از پیش کم‌رنگ خواهد شد و ظهور یک فن‌آوری در یک کشور به معنی گسترش سریع آن در جهان خواهد بود.
سوم: دیجیتالی شدن
یکی از مهم‌ترین مشخصه رسانه‌های آینده، دیجیتالی شدن آن‌هاست. رشد جایگزینی تجهیزات دیجیتال به جای سیستم‌های قدیمی آنالوگ، ویژگی بارز رسانه‌های جدید است. حُسن بزرگ سیستم‌های دیجیتال امکان به‌روزرسانی مکرر آن بدون تعویض قطعات فیزیکی است[iii] روند دیجیتال شدن از یک سو به همگرایی رسـانه‌ها کمک می‌کند و از سوی دیگر باعث سـرعت پیشـرفت رسـانه‌ها می‌شود. اینترنت به عنوان رسانه‌ای با ذات دیجیتال و رادیو و تلویزیون به عنوان رسانه‌های دیجیتالی شده، نمونه‌های این موضوع هستند.
چهارم: سرعت تغییر
سرعت پیشرفت، از ویژگی‌های ذاتی فناوری‌های مدرن است و بر همین اساس پیشرفت فناوری به افزایش توانایی تحلیل و افزایش سرعت ارتباطات منجر می‌شود.[iv]
[i] - سابقه تاریخی و مثال آن نیز بسیار زیاد است؛ ماشین بخار که باعث انقلاب صنعتی شد و یا ماشین چاپ که باعث تحولات فرهنگی بسیاری به خصوص در جامعه اروپا شد. پیش از این‌ها نیز می‌توان به اختراع چرخ و یا کشف آتش و ... اشاره کرد. در دوران معاصر نیز می‌توان به اختراع ترانزیستور، رایانه‌های شخصی، اینترنت و بسیاری چیزهای دیگر اشاره نمود.
[ii] - از نظر علم ارتباطات دربارة رسانة جدید حاصل از ترکیب چند رسانه با هم، دو نگاه قابل تصور است.
در نگاه اول رسانة جدید، به لحاظ ساختاری، رسانه‌ای جدید و مستقل فرض می‌شود که مقتضیات و اثرات خود را دارد و باید دربارة آن تحلیلی جدید و مستقل ارائه داد. به این ترتیب جامعه با رسانه‌ای جدید سروکار دارد. به عنوان مثال موبایل پیش از این‌که به اینترنت متصل شود، موبایل است و پس از آن رسانه‌ای دیگر با کارکردی دیگر.
در نگاه دوم رسانة جدید، به لحاظ تعاملات اجتماعی، برآیند رسانه‌های قدیمی هست و حتی در ترکیب این رسانه‌ها کم‌رنگ و پررنگ شدن آن‌ها را در نظر گرفته می‌شود. مثلاً در ترکیب موبایل با اینترنت می‌توان گفت اینترنت به گونه‌ای کم رنگ شده است و رسانة متولد شده از این ترکیب هنوز بیشتر خاصیت موبایل را دارد تا اینترنت.
[iii]- البته با ظهور پردازنده‌های پیشرفته و تحول در هزینه ذخیره‌سازی اطلاعات دیجیتال، مسلماً کاربران هم نیاز به تعویض سخت‌افزار دارند.
[iv]- کتاب سلسله نشست‌های فرهنگ، فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال، مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال، بخش چهارم، مهندس ابراهیم خرم‌نژاد، 1389، تهران، نشر بیطرفان.
